بادام کوهی درختی بومی ایران، مقاوم و خوداتکاء است که قابلیت رشد در اکثر محیط‌ها و شرایط کم آبی را دارد.
این درخت در تمام خاک‌ها رشد می‌کند ولی خاک‌های آهکی را ترجیح می‌دهد و از خاک‌های با رطوبت بالا و بدون زهکشی آسیب می‌بیند.
ارتفاع مناسب برای کاشت این گیاه مقاوم ۸۰۰ تا ۲۷۰۰ متر از سطح دریا است. بارش مطلوب برای بادام کوهی ۱۵۰ تا ۲۵۰ میلی‌لیتر بوده که متناسب با شرایط نیمه خشک در اکثر مناطق ایران است و به همین خاطر بدون آبیاری و به صورت دیم هم قابلیت زیست و ثمر دهی دارد.
این گیاه استراتژیک علاوه بر کنترل هرز آب، کاهش تبخیر از سطح، ذخیرۀ نزولات آسمانی، جلوگیری از فرسایش خاک، رفع آلودگی هوا، ترسیب کربن و جلوگیری از گرمایش زمین، باعث بالا رفتن درآمد ساکنان منطقۀ رویشی نیز خواهد شد.
چرا بادام کوهی می‌کاریم؟
به امید تحقق اهداف بلندی که ذکر می‌شود، باید برای کاشت انواع درختان مثمر و گیاهان پایدار دست به کار شد:
- جلوگیری از فرسایش شدید خاک
- رفع بحران آب
- تلطیف هوا
- مبارزه با ریزگردها
- تعدیل حرارت
- سودآوری اقتصادی
- ایجاد یک اقلیم کوچک با برخی از حشرات و پرندگان
- ایجاد محیطی سبز، شاد و مفرح برای گردش
و در آخر: نجات چرخۀ حیات و ایجاد بستر مناسبی برای رشد و تعالی زمینیان
همچنین به دلایل زیر درخت بومیِ بادام کوهی را می‌کاریم:
- نیاز آبی فوق العاده کم
- سازگاری با انواع اقلیم
- قانع بودن در خاک‌های فقیر
- تحمل در شیب‌های تند و هموار
- تحمل سرمای شدید و سرمای ارتفاعات بالاتر از ۲۰۰۰ متر
در کدام زمین‌ها باید بادام بکاریم؟
- ادارۀ جنگل‌داری و جنگل‌کاری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری در اکثر استان‌های کشور زمین‌هایی را برای طرح کاشت بادام کوهی مشخص کرده‌اند، لذا می‌توانیم با مراجعه به این اداره در این طرح‌ها مشارکت کنیم.
- دانش و تجربه پیوندزنی می‌تواند این امکان را فراهم کند تا گونه‌های دیگر بادام را روی پایۀ بادم کوهی پیوند زد، پس کاشت این گیاه در زمین‌هایی با مالکیت خصوصی نیز مقرون به صرفه است.
چگونه بذر تهیه کنیم؟
- بهترین روش برای تهیه بذر، جمع‌آوری بذر از درختان موجود در همان منطقۀ کاشت است.
- در صورت عدم امکان برای جمع‌آوری یا تهیه از منابع محلی، با راهنمایی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان، بذر بادام را از مراکز معتبر سورتینگ و فروش بذر تهیه کنید.
از میان گونه‌های مختلف بادام، دو گونۀ زیر را برای کاشت دیم پیشنهاد می‌کنیم:
- تنگرس (Amygdalus lycioides) مقاومت بیشتری در مقابل کم آبی و سرما دارد و بدلیل تیغ‌دار بودن، دام توانایی آسیب کمتری به آن دارد.
- اسکوپاریا (Amygdalus scoparia) نیز در مناطق گرمسیری پیشنهاد می‌شود.
چه زمانی بذر را بکاریم؟
در آواخر پاییز و هم زمان با شروع بارش‌ها و سرمای هوا
بذر را چگونه برای کاشت آماده کنیم؟
- بذرها را برای جوانه زدن بهتر است از یک تا هفت روز در آب خیسانده و سپس اقدام به کاشت آن کنیم.
- در صورت طولانی شدن مدت خیساندن، می‌بایست چند نوبت آب آن را عوض کرد.
- بذرها در زمان خیساندن باید در محیط سردی مانند یخچال باشند.
نکته: اگر شرایط خیساندن برای بذرها فراهم نشد بهتر است پس از کاشت، زمین را آبیاری کنیم.
چگونه گوده یا چاله برای کاشت بذر ایجاد کنیم؟
- بهتر است گوده یا چاله را در بالای درخت مادری یا بوته‌ها یا یک تخته سنگ ایجاد کنیم.
نکته: اگر محل کاشت بذر در کوه باشد، سنگ‌های بزرگ را پیدا کرده و در نقطۀ آبگیر (رشد سبزۀ بیشتر نشانۀ آبگیر بودن است) چاله را آماده می‌کنیم. مزیت سنگ‌های بزرگ هم در آبگیر بودن است و هم جهت سنگ چینی برای حفاظت از دام کار ما را آسانتر می‌کند.
- برای ایجاد چاله یک دایره فرضی به قطر ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر بر روی خاک ترسیم می‌کنیم.
- سپس با ترسیم قطر دایره روی زمین آن را به دو قسمت مساوی تقسیم می‌کنیم به صورتی که نسبت به شیب زمین و مسیر جاری شدن آب، یک نیم دایره بالا و نیم دیگر پایین قرار بگیرد.
- حدود ۵ سانتیمتر از سطح خاک چاله را با کلنگ کنده و با بیلچه در گوشه‌ای بیرون از چاله قرار می‌دهیم تا موقع کاشت بذر از خاک سطح الارض استفاده کنیم.
- نیمه پایینی قطر دایره را به عمق ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر با کلنگ می‌کنیم و خاک آن را در قسمت پایین و بیرون از گوده تخلیه و با آن یک پشته در قسمت پایینی چاله درست می‌کنیم تا به مانند یک خاکریز کوچک مانع خروج آب از گودال شود.
- در مرحله بعد خاک قسمت بالایی قطر دایره را به عمق ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر می‌کنیم و در قسمت پایینی قطر دایره که از قبل آن را گود کرده‌ایم می‌ریزیم تا چاله‌ای یکنواخت ایجاد شود.
نکته: هر چه عمق خاک کف گوده بیشتر کنده شود؛ بعد از اینکه بذر سبز شد امکان ریشه دوانی بذر بیشتر می‌شود و نهال می‌تواند در مدت زمان کوتاه‌تری (۳ ماه زمستان) ریشه دوانی بیشتری داشته باشد.
و این ریشه دوانی سریع و زیاد باعث می‌شود که نهال نورس، قبل از فرا رسیدن دورۀ گرما و وقوع تنش خشکی ریشه‌های خود را در خاک اصلی مستقر و از خطر خشک شدن در تابستان نجات پیدا کند.
- برای این که گوده در بارندگی‌های شدید پر نشده و پشته شکسته نشود، باید کمی بالاتر از قطر دایره یک آبراه به عمق ۵ تا ۷ سانتیمتر ایجاد کنیم.
- برای این که عمق آبراهه از ۵ سانتیمتر پایین‌تر نرود، یک تکه سنگ صاف داخل کف آبراه قرار دهید تا آب، عمق ورودی آبراهه را بیشتر نکند و ارتفاع آبگیری گوده کم نشود.
چگونه بذر را بکاریم؟
- در عمق چاله در زاویه‌های یک مربع فرضی با ضلع ۲۰ سانتیمتر ۴ نقطه را به اندازۀ یک بند انگشت گود کرده و ۴ عدد بذر بادام در آن قرار می‌دهیم تا هر بذر با بذر مقابل ۲۰ سانتیمتر فاصله داشته باشد.
- بهتر است نوک بادام‌ها به سمت بالا باشد.
- کف چاله را به ارتفاع ۵ سانتیمتر از خاک سطح الارضی که قبلاً از روی سطح زمین برای کندن چاله برداشته بودیم پر می‌کنیم.
- با دست به کف گوده و روی پشته ضربه می‌زنیم تا با محکم کردن خاک مانع از فرسایش و شسته شدن خاک شویم اما نه آن قدر محکم که بذر نتواند از آن سبز شود.
- چاله می‌بایست حداقل ۱۰ سانتیمتر عمق و در قسمت پایین به ارتفاع ۱۰ سانتیمتر پشته داشته باشد، مثل یک سد مینیاتوری!
- حالا روی گوده یا چاله را با انواع برگ و ساقه‌های خشک موجود در طراف می‌پوشانیم تا بذرهای فعلی و جوانه‌های آینده از گزند حیوانات و تابش مستقیم خورشید در امان باشند.
